Theo
kết quả thống kê, Việt Nam là 1 trong 78 nước chịu gánh nặng của tình
trạng suy dinh dưỡng, thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi với tỷ lệ trẻ suy dinh
dưỡng, thấp còi ở mức đáng báo động, cứ 4 thì có 1 trẻ bị suy dinh dưỡng
thấp còi. Vậy cách xác định trẻ thấp còi suy dinh dưỡng như thế nào?
1. Cách phát hiện trẻ thấp còi suy dinh dưỡng
Biểu hiện của trẻ suy dinh dưỡng
thường bao gồm: cân nặng của trẻ không tăng trưởng như mức dự kiến hoặc
thậm chí còn tụt giảm từ 5-10% (hoặc hơn) so với trọng lượng cơ thể trẻ
trong vòng 3 - 6 tháng.
Trẻ suy dinh dưỡng thường có những thay đổi trong hành vi như: trẻ thường xuyên quấy khóc,
ít hoạt động vui chơi và trở nên kém linh hoạt, cơ thể của trẻ suy dinh
dưỡng chậm chạp hơn hẳn so với các bạn cùng lứa, bắp thịt ở tay chân
của trẻ mềm nhão, bụng trẻ có xu hướng to dần. Đặc biệt, dấu hiệu nhận
thấy rõ ràng nhất một em bé suy dinh dưỡng đó là chậm phát triển vận
động như trẻ chậm biết lẫy, chậm ngồi, chậm bò, chậm đi đứng.
Để xác định được trẻ bị thấp còi hay không, cha mẹ có thể đo chiều dài khi nằm hoặc chiều cao khi đứng của trẻ, sau đó sử dụng bảng tăng trưởng chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dành cho trẻ dưới 5 tuổi để xác định tình trạng dinh dưỡng và mức độ suy dinh dưỡng của trẻ (nếu có).
Đo
chiều dài nằm được áp dụng với trẻ dưới 24 tháng tuổi và đo chiều cao
khi đứng được áp dụng với trẻ từ 24 tháng tuổi trở lên, kết quả đo sẽ
được so sánh với chuẩn tăng trưởng của WHO. Trẻ em thấp còi khi chiều
cao của trẻ thấp hơn so với tiêu chuẩn chiều cao của trẻ cùng tuổi, cùng
giới (chiều cao dưới ngưỡng -2SD).
Đối với trẻ dưới 2 tuổi, trẻ
cần được cân đo định kỳ mỗi tháng để kịp thời phát hiện sớm tình trạng
chậm tăng trưởng của trẻ, cụ thể hơn: trẻ dưới 1 tuổi nên cân đo mỗi
tháng 1 lần, trẻ từ 1 tuổi trở lên có thể cân đó mỗi 2 - 3 tháng 1 lần.
Đối với trẻ từ 2 - 5 tuổi có thể được cân đo mỗi 6 tháng 1 lần. Nếu phát
hiện trẻ thấp còi suy dinh dưỡng, cha mẹ cần cân đo trẻ mỗi 1 tháng/1 lần để theo dõi sát.
Thường bắt gặp trẻ bị thấp còi
nhất trong độ tuổi từ 6 - 24 tháng tuổi, đây là thời kỳ trẻ có nhu cầu
dinh dưỡng cao và đang tập thích ứng với môi trường, bên cạnh đó trẻ
cũng rất nhạy cảm với bệnh tật, đặc biệt là những trẻ không được bú sữa
mẹ, trẻ sinh nhẹ cân
hoặc mẹ sinh đa thai. Những em bé của các gia đình đông con, điều kiện
chăm sóc và vệ sinh kém hoặc trẻ đang mắc các bệnh nhiễm khuẩn (sởi,
tiêu chảy, viêm đường hô hấp) cũng dễ dẫn đến trẻ bị thấp còi.
2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trẻ bị thấp còi
Trẻ thấp còi suy dinh dưỡng
có thể do một hoặc do đồng thời nhiều nguyên nhân sau: Trẻ không được
bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, trẻ không bú đủ sữa mẹ, trẻ bị cho ăn dặm
quá sớm trước 6 tháng tuổi), trẻ không nhận được đầy đủ dưỡng chất do
một nguyên nhân nào đó, thức ăn không hợp khẩu vị, trẻ không ăn đa dạng
các loại thực phẩm khác nhau.
Trẻ dễ mắc các bệnh lý nhiễm trùng cần phải sử dụng thuốc kháng sinh,
các thuốc này cùng lúc sẽ diệt các vi khuẩn có lợi tại đường ruột, làm
giảm quá trình lên men thức ăn, dẫn đến việc kém hấp thu và khiến trẻ thấp còi biếng ăn.
Trẻ có vấn đề tâm lý khi gia đình ép buộc trẻ ăn quá mức khiến trẻ nảy sinh tâm lý sợ hãi, lâu ngày gây chán ăn, dẫn đến bé thấp còi.
3. Hậu quả khi trẻ thấp còi suy dinh dưỡng kéo dài
- Suy giảm hệ miễn dịch: trẻ thấp còi biếng ăn
do thiếu vi chất (kẽm, sắt và vitamin) sẽ làm cho hệ miễn dịch dần yếu
đi, dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng ở đường hô hấp và đường ruột;
- Chậm phát triển thể chất và trí tuệ: Nếu bị nhiễm trùng đường tiêu hóa đồng thời với bé thấp còi, cơ thể trẻ sẽ không thể hấp thu được các chất dinh dưỡng trong thức ăn, từ đó dẫn đến chậm phát triển thể chất và trí tuệ. Trẻ thấp còi suy dinh dưỡng
thường giảm phát triển trí não, chậm chạp, giảm khả năng học hỏi, giảm
tiếp thu, giao tiếp xã hội kém và có khả năng làm việc thấp hơn khi trẻ
trưởng thành;
- Trẻ thấp còi suy dinh dưỡng khiến tất cả các cơ quan giảm phát triển, đặc biệt là hệ cơ xương, ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao và tầm vóc của trẻ về sau.
4. Các biện pháp ngăn ngừa trẻ thấp còi suy dinh dưỡng
Tỷ lệ trẻ thấp còi suy dinh dưỡng
ngay từ khi sinh ra do mẹ bị thiếu dưỡng chất trong thai kỳ là rất cao,
vì thế mẹ cần chú ý bổ sung đầy đủ dưỡng chất trong thai kỳ bằng các
viên uống bổ sung sắt/acid folic hoặc viên đa vi chất. Bên cạnh đó, nếu
thai phụ không sử dụng sữa và chế phẩm sữa, ít ăn cá tôm cua, đậu đỗ thì
cần phải bổ sung thêm canxi trong thai kỳ. Ngoài ra, cha mẹ cần áp dụng
các biện pháp sau đây để phòng ngừa trẻ thấp còi suy dinh dưỡng:
- Sữa mẹ là nguồn dưỡng chất rất tốt cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, sữa mẹ sẽ cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho bé vì thế nên nuôi con bằng sữa mẹ
nên duy trì tối thiểu trong 6 tháng đầu. Cho trẻ bú mẹ ngay sau khi
sinh và nên kéo dài từ 18 - 24 tháng tuổi, nếu người mẹ không đủ lượng
sữa cho trẻ bú thì cần có nguồn sữa phù hợp khác để thay thế cho trẻ;
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho con để bé tăng cân khỏe mạnh, cho trẻ ăn dặm khi trẻ được 6 tháng tuổi, ăn đầy đủ 4 nhóm thực phẩm
(bột, đường, đạm béo, vitamin và khoáng chất). Lưu ý lựa chọn các loại
thực phẩm tươi mới, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn cần nấu chín
kỹ để phòng tránh các bệnh đường ruột như giun, sán;
- Theo dõi
cân nặng và chiều cao của trẻ để so sánh với biểu đồ tăng trưởng hàng
tháng, nhằm phát hiện sớm và ngăn chặn nguy cơ suy dinh dưỡng thấp còi;
- Cho trẻ tiêm chủng đúng lịch;
- Vận
động sẽ giúp trẻ tiêu hao năng lượng hiệu quả và hỗ trợ tăng trưởng
khỏe mạnh, do đó phụ huynh nên khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn để
tăng cảm giác thèm ăn, ngủ ngon hơn;
- Cho trẻ trong độ tuổi uống Vitamin A liều cao 2 lần/ năm, phụ nữ sau sinh trong vòng 1 tháng cần uống một liều Vitamin A;
- Trẻ
từ 24 - 60 tháng tuổi uống thuốc tẩy giun 2 lần/ năm kết hợp thực hiện
vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân để phòng chống nhiễm giun.
Trẻ thấp còi biếng ăn
do tâm lý là một loại biếng ăn khó điều trị nhất và gây hệ quả lâu dài,
vì vậy thay vì ép bé ăn, phụ huynh nên tạo bầu không khí vui vẻ và luôn
sáng tạo các món ăn mới để kích thích trẻ ăn một cách tự nhiên. Phối
hợp nhiều loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày của trẻ và khuyến khích
lựa chọn thực phẩm có tăng cường các vi chất dinh dưỡng, thêm mỡ hoặc
dầu để tăng hấp thu Vitamin A, D;
Ngoài ra, cha mẹ cũng cần chú ý
bổ sung các vi chất cần thiết như: Selen, Crom, Vitamin B1 và B6, Gừng,
chiết xuất quả sơ ri (vitamin C),... Đặc biệt là loại kẽm sinh học
để cải thiện vị giác, giúp trẻ ăn ngon, đạt chiều cao và cân nặng đúng
chuẩn và vượt chuẩn, hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt
và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.
Để có thêm kiến thức dinh dưỡng và chăm sóc trẻ theo từng độ tuổi, cha mẹ hãy thường xuyên truy cập website vinmec.com
và đặt hẹn với các bác sĩ, chuyên gia Nhi - Dinh dưỡng hàng đầu của
Bệnh viện Đa Khoa Quốc Tế Vinmec khi cần tư vấn về sức khỏe của trẻ.
Thực Phẩm bảo vệ sức khỏe LAMINKID I:
Sản
phẩm có công dụng bổ sung vi khoáng và vitamin cho cơ thể. Hỗ trợ tiêu
hóa, tăng cường hấp thu thức ăn, giúp trẻ ăn ngon. Hỗ trợ nâng cao đề
kháng cho trẻ, hỗ trợ giảm nguy cơ mắc bệnh do sức đề kháng kém như viêm
đường hô hấp trên, cảm cúm.
Đối tượng sử dụng:
- Trẻ biếng ăn, kém hấp thu thức ăn, trẻ gầy yếu, suy dinh dưỡng, chậm phát triển.
- Trẻ có sức đề kháng kém, đang ốm hoặc vừa ốm dậy, trẻ hay mắc các bệnh viêm đường hô hấp trên, cảm cúm.
Chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm:
- Công ty Cổ phần dược phẩm Elepharma
- Số 9, phố Trương Công Giai, tổ 17, Phường Dịch Vọng, Quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
- (ĐT) 1800 6091; (E) info.elepharma@gmail.com
Xem thêm thông tin về sản phẩm tại: https://i.vinmec.com/laminkid
Đăng ký tư vấn dinh dưỡng cho bé tại: https://i.vinmec.com/dangkytuvandinhduong